Cyfarfodydd

Rhoddwyd diweddariad llafar byr i’r Comisiynwyr ar sesiynau cychwynnol y Pwyllgor yn ymwneud â Bil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau), a chawsant wybod bod disgwyl y Bil yn ymwneud â chwotâu rhyw ym mis Rhagfyr.

Nododd y Comisiynwyr y llythyr a gafwyd oddi wrth y Prif Weinidog yn ymwneud ag amcangyfrifon costau ar gyfer Diwygio’r Senedd.

Rhoddwyd diweddariad llafar i’r Comisiynwyr yn dilyn cyflwyno Bil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau). Fe'u hysbyswyd bod darpariaethau'r Bil wedi bod yn unol â'r disgwyl i raddau helaeth, yn cyd-fynd yn fras ag argymhellion y Pwyllgor Diben Arbennig a/neu'r Pwyllgor Busnes, er bod rhai darpariaethau wedi'u cynnwys nad oedd Swyddogion wedi bod yn ymwybodol ohonynt o'r blaen (e.e. dyletswydd a osodwyd. ar y Llywydd mewn perthynas ag adolygiad o rannu swyddi ar ddechrau’r Seithfed Senedd).

Roedd y darpariaethau’n cynnwys cynyddu maint y Senedd i 96 Aelod; cynyddu’r terfyn deddfwriaethol ar Weinidogion Llywodraeth Cymru; cynyddu uchafswm nifer y Dirprwy Lywyddion y caniateir eu hethol o’r tu mewn i’r Senedd i ddau; newid system etholiadol y Senedd fel bod pob Aelod yn cael ei ethol drwy system rhestr gyfrannol gaeedig, gyda phleidleisiau'n cael eu trosi'n seddi drwy fformiwla D'Hondt; ac ailbwrpasu ac ailenwi Comisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol Cymru, gan gynnwys rhoi iddo'r swyddogaethau angenrheidiol i sefydlu etholaethau newydd yn y Senedd, ac i gynnal adolygiadau parhaus o ffiniau etholaethau'r Senedd.

Hysbyswyd y Comisiynwyr bod darpariaethau ychwanegol yn cynnwys y canlynol: 

·         Dychwelyd i’r amser arferol rhwng etholiadau cyffredinol arferol y Senedd, sef pedair blynedd;

·         ei gwneud yn ofynnol i ymgeiswyr i’r Senedd ac Aelodau o’r Senedd fod yn preswylio yng Nghymru;

·         adolygiad o weithrediad ac effaith y darpariaethau deddfwriaethol newydd yn dilyn etholiadau 2026 a 2030; a

·         mecanwaith ar gyfer ystyriaeth y Senedd o rannu swyddi sy'n ymwneud â'r Senedd, yn y Seithfed Senedd.

O fewn yr amserlen ar gyfer ystyried y Bil byddai'r Comisiwn yn rhoi tystiolaeth i'r Pwyllgor Cyllid ar 11 Hydref ac i Bwyllgor y Bil Diwygio ar 26 Hydref.

Fe wnaeth y comisiynwyr ystyried gwybodaeth a baratowyd mewn ymateb i lythyr gan y Prif Weinidog a oedd yn gofyn i Gomisiwn y Senedd ddarparu amcangyfrif gorau o'r gost fyddai'n codi ar gyfer Comisiwn y Senedd o Fil Diwygio'r Senedd Llywodraeth Cymru.

Roedd y Comisiwn wedi cytuno y dylai sefyllafa – y newid lleiaf a newid mwyaf – fod yn sail i amcangyfrif y Comisiwn o'r costau y byddai'n eu hysgwyddo o ganlyniad i'r Bil.

Cytunodd y Comisiynwyr ar lythyr, ac atodiadau, i’w hanfon at y Prif Weinidog i ddarparu’r canlynol:

·      Esboniad o'r sail ar gyfer amcangyfrif o gostau; a hefyd

·      tablau sy'n cyflwyno proffil o 10 mlynedd o'r costau, yn ôl y ddwy senario a gytunwyd gan Gomisiwn y Senedd yn ei gyfarfod ar 12 Rhagfyr 2022, ac a baratowyd yn unol â'r dull safonol o ymdrin â chost amcangyfrifon fel rhan o broses ddeddfwriaethol.

Atgoffwyd y Comisiynwyr y byddai amcangyfrifon o gostau yn rhan o’r wybodaeth esboniadol i gyd-fynd ag unrhyw Fil a gyflwynir – ac a gyhoeddir – gan Lywodraeth Cymru. Yr amser priodol ar gyfer trafodaeth gyhoeddus ar y costau a nodwyd fyddai fel rhan o'r broses graffu seneddol.

Gofynnodd un Comisiynydd iddo gael ei gofnodi nad oedd yn gefnogol mewn egwyddor i gynigion Diwygio’r Senedd, a’u costau cysylltiedig, er bod y Comisiynydd yn cydnabod bod pleidlais wedi’i chynnal yn y Senedd o blaid y gwaith sy’n cael ei wneud gan y Llywodraeth.

Diolchodd y Comisiynwyr am y gwaith manwl a’r broses helaeth a oedd wedi dwyn y wybodaeth y gofynnodd y Llywodraeth amdani ynghyd, a gofyn cwestiynau am y berthynas rhwng yr amcangyfrifon a gynhyrchwyd a phenderfyniadau cyllidebol yn y dyfodol.

Trafododd y Comisiynwyr wahoddiad gan y Pwyllgor Busnes i rannu safbwyntiau ar argymhellion penodol y Pwyllgor Diben Arbennig ar Ddiwygio’r Senedd, yn enwedig mewn perthynas ag Argymhelliad 6 ar nifer y Comisiynwyr.

Cytunodd y Comisiynwyr i ysgrifennu at y Pwyllgor i fynegi’r farn nad oedd achos amlwg a chryf dros symud o’r sefyllfa bresennol, oherwydd ni ragwelir y bydd diwygio’r Senedd yn newid swyddogaethau statudol Comisiwn y Senedd fel ag y maent ar hyn o bryd.

Fodd bynnag, wrth i waith y Senedd barhau i ddatblygu yn ystod y blynyddoedd i ddod, nodwyd y gallai themâu ddod i'r amlwg y byddai’n rhaid i'r Comisiwn roi sylw iddynt, ac efallai y byddai angen ailystyried capasiti’r Comisiwn bryd hynny.

Pe bai sefyllfa o’r fath yn codi, nid oedd y Comisiynwyr yn rhagweld y byddai angen mwy nag un aelod ychwanegol, gan arwain at Gomisiwn o chwech, gan gynnwys y Llywydd.   

Cafodd y Comisiynwyr wybodaeth yn nodi goblygiadau lefel uchel i'r Comisiwn mewn ymateb i gynigion i ddiwygio'r Senedd.

Mae'r rhain yn ymwneud â chyfrifoldebau'r Comisiwn i ddarparu eiddo, staff a gwasanaethau ar gyfer y Senedd, a'r fframwaith llywodraethu lefel uchel y byddai gwaith y Comisiwn yn digwydd ynddo i roi sicrwydd i'r Comisiwn.

Nododd y Comisiynwyr:

·         yr angen i ymateb i unrhyw geisiadau am wybodaeth i lywio'r broses ddeddfwriaethol, gan gynnwys argymhelliad y Pwyllgor Diben Arbennig mewn perthynas â’r nifer o Gomisiynwyr y Senedd;

·         y dull rhaglen arfaethedig i gefnogi penderfyniadau effeithiol gan y tair ffrwd waith wahanol (Diwygio'r Comisiwn, Diwygio'r Senedd, a Diwygio Penderfyniadau) a galluogi goruchwyliaeth effeithiol o faterion trawsbynciol, megis materion yn y gyllideb sy’n ymwneud â diwygio'r Senedd, ymgysylltu ag Aelodau a chyfathrebu â rhanddeiliaid;

·         sefydlu Bwrdd Sicrwydd ar y Cyd gyda Llywodraeth Cymru i roi sicrwydd i'n Swyddogion Cyfrifyddu perthnasol a'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau ar yr elfennau hynny o Raglen Ddiwygio'r Senedd lle mae cyd-ddibyniaeth ar fuddiant a gwneud penderfyniadau yn bodoli;

y trefniadau risg a sicrwydd a'r adborth gan y Pwyllgor Archwilio a Sicrwydd Risg.

Nododd y Comisiynwyr yr adroddiad, sy'n cynnwys 32 o argymhellion ar gyfer Gweinidogion Cymru, y Senedd, Comisiwn y Senedd, pleidiau gwleidyddol, y Bwrdd Taliadau a'r Comisiwn Etholiadol.

Y wybodaeth ddiweddaraf, ar lafar

Diweddarwyd y Comisiynwyr yn fras ynghylch rhoi newid enw’r Senedd ar waith, ac agor y broses o gofrestru pleidleisiau i bobl ifanc.

Rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i'r Comisiynwyr cyn dyddiad gweithredu’r newid enw.

Rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i’r Comisiynwyr am y cynnydd hyd yma gyda’r gwaith o fwrw ymlaen â'r newid enw. Fe wnaethant drafod cyfres o benderfyniadau sy'n angenrheidiol i weithredu’r newid enw yn effeithiol erbyn 6 Mai 2020, pan ddaw'r darpariaethau i rym.   

Cytunodd y Comisiynwyr, o fwyafrif mewn rhai achosion, ar y cynigion a wnaed mewn perthynas â’r eitemau a ganlyn:

·   Brandio dangosol i'w ddefnyddio ar logo ac arwyddion ac ati;

·   Confensiwn enwi ysgrifenedig, y datganiad diwygiedig o ddiben, sôn am y tro cyntaf/yr ail dro o fewn y testun;

·   Termau’r Cynulliad - cyfeiriadau hanesyddol ac yn y dyfodol;

·   Y wefan, cyfeiriadau e-bost a’r cyfryngau cymdeithasol;

·   Cyfeiriad a chod post;

·   Diweddaru’r Cynllun Ieithoedd Swyddogol;

·   Nodi’r newid ffurfiol o’r Cynulliad i’r Senedd;

·   Sêl newydd y Comisiwn.

Rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i’r Comisiynwyr am y cynlluniau i greu adnoddau addysgol ac adnoddau codi ymwybyddiaeth y gall addysgwyr, gweithwyr ieuenctid, ac eraill sy’n gweithio â phobl ifanc eu defnyddio. Aeth y Comisiynwyr ati i wirio bod yr adnoddau sy’n cael eu datblygu yn addas ar gyfer y cwricwlwm newydd. Nododd y Comisiynwyr hefyd y diweddariad a gafwyd yn dilyn cytundeb y Comisiwn ynghylch pennu dull cyffredinol a chynulleidfaoedd allweddol ym mis Tachwedd.

Eitem lafar

Cafodd y Comisiynwyr y wybodaeth ddiweddaraf am sawl mater yn ymwneud â Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru), yn dilyn trafodion Cyfnod 2 a chyn Cyfnod 3. Trafodwyd y gwelliannau’n ymwneud â phryd y bydd pobl ifanc 16/17 oed yn cael yr hawl i bleidleisio, a materion yn ymwneud ag anghymwyso’r rhai sydd â mandad deuol, a hynny er mwyn creu mwy o eglurder yn unol argymhellion y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn y Pedwerydd Cynulliad.

Trafododd y Comisiynwyr y broses welliannau, a’r ffaith bod y Bil yn awr yn ymdrin â materion nad oedd y Comisiwn wedi’u cynnwys yn niwyg gwreiddiol y Bil, a hynny oherwydd gwelliannau y cytunwyd arnynt yng Nghyfnod 2.

Bydd y Llywydd yn adlewyrchu'r drafodaeth yn nadl Cyfnod 3.

Nododd y Comisiynwyr y llythyr a anfonwyd gan y Llywydd at arweinwyr y pleidiau, y Rheolwyr Busnes, y Comisiynwyr, a’r Aelodau a gyflwynodd welliannau.

·         Diweddariad ar y Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru) – y Comisiwn Etholiadol

·         Diweddariad ar y Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru) – Materion nad ydynt yn ymwneud â’r Comisiwn Etholiadol

4A - Diweddariad ar y Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru) - Y Comisiwn Etholiadol

Cafodd y Comisiynwyr ddiweddariad ar gynigion sy’n ymwneud â’r gwelliannau arfaethedig mewn perthynas ag ariannu’r Comisiwn Etholiadol a’i atebolrwydd yn y Bil a diweddariad i’r amserlen ddeddfwriaethol.

Gwnaethant drafod model arfaethedig y Cwnsler Cyffredinol ar gyfer ariannu'r Comisiwn Etholiadol a goblygiadau dulliau gweithredu gwahanol fel y nodwyd yn ei ohebiaeth â'r Pwyllgor Cyllid. Gwnaethant nodi hefyd y byddai angen cydsyniad Gweinidog y Goron yn Llywodraeth y DU ar y gwelliannau arfaethedig ac y byddai angen ei gael ymhell o fewn yr amserlenni arferol er mwyn osgoi unrhyw oedi cyn cael Cydsyniad Brenhinol i'r Bil.

Cytunodd y Comisiynwyr mai eu ffafriaeth o hyd yw gweld y Comisiwn Etholiadol yn cael ei ariannu'n uniongyrchol o Gronfa Gyfunol Cymru. Bydd y Llywydd yn trafod y mater ymhellach â'r Comisiynwyr i gytuno ar eu hymateb yn ystod Cyfnod 2 ar ôl cael barn y Pwyllgor Cyllid a rhagor o wybodaeth gan Lywodraeth Cymru.

4A - Diweddariad ar y Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru) - materion nad ydynt yn gysylltiedig â’r Comisiwn Etholiadol

Roedd y Comisiwn wedi gofyn am ragor o wybodaeth mewn perthynas â’r posibilrwydd o anghymhwyso staff y Comisiwn rhag sefyll etholiad i'r Cynulliad, a chyhoeddi gwariant etholiadau'r Cynulliad.

Trafododd y Comisiynwyr sut y dylai'r Llywydd ymdrin â'r materion hyn yn ystod gwaith craffu Cyfnod 2 ar y Bil a hefyd sut i ymateb i ddiwygiadau eraill y gellid eu gosod.

Nododd y Comisiynwyr y cynnydd ynghylch cynigion i godi ymwybyddiaeth mewn perthynas â chyflwyno pleidleisiau yn 16 oed ar gyfer etholiadau’r Cynulliad a chroesawyd y newyddion y byddent yn cael rhagor o wybodaeth yn eu cyfarfod nesaf.

A.    Bil Senedd ac Etholiadau Cymru: Cyllido ac Atebolrwydd y Comisiwn Etholiadol  

B.    Bil Senedd ac Etholiadau Cymru: Gwelliannau

Trafododd y Comisiynwyr ddwy brif thema parthed diwygio'r Cynulliad. Yn gyntaf, trafodwyd materion ynghylch ariannu'r Comisiwn Etholiadol a'i atebolrwydd yng nghyd-destun Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru). Cafodd y Comisiynwyr y wybodaeth ddiweddaraf am y gwaith a wnaed hyd yma ac, wedi trafod y mater, cytunasant i barhau i weithio gyda Llywodraeth Cymru ac eraill i fireinio'r polisi a'r cynigion deddfwriaethol. 

Yn ail, trafododd y Comisiynwyr argymhellion gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, y Pwyllgor Cyllid, a'r Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau mewn perthynas a Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru). Trafodwyd yr ymatebion i'r argymhellion, a chytunwyd i drafod ymhellach y posibiliad o anghymwyso Staff y Comisiwn rhag ymgeisio mewn etholiad.

Papur 3a Diwygio’r Cynulliad: Bil Senedd ac Etholiadau, Atodiad 1-4

Papur 3b Cam 2 rhaglen diwygio'r Cynulliad

Trafododd y Comisiwn y trefniadau ar gyfer ymateb i adroddiadau pwyllgor yn y dyfodol sy’n ymwneud â Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru). Cytunodd y Comisiynwyr mai’r Llywydd sydd i benderfynu ar y dull a’r amserlen ar gyfer ymateb i adroddiadau pwyllgorau ac y trafodir ymhellach â hwy cyn y ddadl Cyfnod 1 yn y Cyfarfod Llawn.

O ran trefniadau ariannu’r Comisiwn Etholiadol ac atebolrwydd y sefydliad, trafododd y Comisiynwyr y dull arfaethedig a nodwyd y cyngor. Roeddent yn cytuno y dylai’r Llywydd, mewn ymgynghoriad â Suzy Davies a chan ystyried safbwyntiau a fynegwyd gan y Pwyllgor Cyllid a’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn nhrafodion Cyfnod 1, fynd ati i drafod â’r Cwnsler Cyffredinol i gymeradwyo’r dull.

O ran gwaith pellach ar ddiwygio’r Cynulliad, yn ymwneud â maint y Cynulliad a diwygio’r system etholiadol, penderfynodd y Comisiynwyr nad oedd yn bosibl deddfu yn y Cynulliad hwn. Fodd bynnag, byddai’r gwaith o ystyried materion sy’n ymwneud â maint y Cynulliad a sut y dylid ethol Aelodau yn parhau er mwyn hwyluso’r ddadl gyhoeddus a chynorthwyo’r pleidiau gwleidyddol wrth iddynt ystyried eu barn ar y materion hyn.

Cafodd y Comisiynwyr y wybodaeth ddiweddaraf am hynt y Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru).  Tynnodd y Llywydd sylw at sesiwn dystiolaeth y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol y bu’n bresennol ynddi, a soniodd wrth y Comisiynwyr am y trafodaethau sy’n mynd rhagddynt mewn perthynas â chydweithio â Llywodraeth Cymru i godi ymwybyddiaeth am addysg dinasyddiaeth.  Trafododd y Comisiynwyr y wybodaeth gan nodi bod trafodaethau'n mynd rhagddynt yng Nghyfnod 2 ynglŷn â'r dull o ariannu’r Comisiwn Etholiadol a’i atebolrwydd.

Eitem lafar

Rhoddodd y Llywydd wybodaeth i'r Comisiynwyr am y datblygiadau diweddaraf ers cyflwyno Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru) ar 12 Chwefror. Mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno ar yr amserlen ar gyfer y Bil, gan gynnwys cwblhau cyfnod 1 cyn toriad yr haf a chwblhau’r cyfnod diwygio dros dymor yr hydref. Byddai'r Llywydd yn rhoi tystiolaeth i bwyllgorau fel rhan o'u gwaith craffu deddfwriaethol - i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol ar 11 Mawrth ac i'r Pwyllgor Cyllid ar 4 Ebrill.

Gofynnodd y Llywydd i'r Comisiynwyr i fod yn rhagweithiol a rhoi gwybod am unrhyw bryderon sy’n codi neu sy’n cael eu trafod mewn fforymau eraill mewn perthynas â’r Bil wrth i’r broses ddeddfwriaethol fynd rhagddi.

Rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i’r Comisiynwyr am y gwaith ar raglen ddiwygio'r Cynulliad, gan ganolbwyntio’n benodol ar faterion polisi sy'n ymwneud â Bil y Senedd ac Etholiadau (Cymru).

Cytunodd y Comisiynwyr ar y dull o ddeddfu ar drefniadau ariannol ac atebolrwydd y Comisiwn Etholiadol, gan nodi ei fod yn destun barn Pwyllgor(au) a'r Cynulliad yng Nghyfnod 1.

Trafodwyd datblygiadau pellach yng nghynnwys arfaethedig y Bil, a thrafodwyd a nodwyd ffordd ymlaen y Llywydd, i gwblhau'r Bil cyn ei gyflwyno.

Nododd y Comisiynwyr hefyd yr amserlen ar gyfer cyflwyno a chraffu ar y Bil a'r mater yn ymwneud â chymhwysedd; yr asesiad ariannol wedi'i ddiweddaru o'r Bil a'u rolau a’u cyfrifoldebau cytunedig mewn perthynas â rhaglen ddiwygio'r Cynulliad ac yn arbennig y cyfnod craffu ar gyfer Bil y Senedd ac Etholiadau (Cymru).

Diweddariad llafar gan y Llywydd

Trafododd y Comisiynwyr nifer o faterion yn ymwneud â dilyniant eu gweithgarwch diwygio etholiadol:

Trafododd y Comisiynwyr agweddau ar y gwaith sy'n ymwneud â gwybodaeth gyhoeddus a chodi ymwybyddiaeth ymhlith pobl ifanc o ran gallu adlewyrchu hyn yn y Memorandwm Esboniadol a fydd yn cyd-fynd â'r Bil pan gaiff ei gyflwyno. Trafodwyd y pwysigrwydd o sicrhau bod pobl ifanc yn cael eu hannog a'u cefnogi i arfer eu hawl i bleidleisio. Cytunodd y Comisiynwyr y dylai swyddogion weithio gyda Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid allanol i ddatblygu cynllun ar gyfer codi ymwybyddiaeth ymhlith pobl ifanc cyn etholiadau 2021, ac yn enwedig mynd i'r afael â hyn mewn ysgolion. Gwnaethant ofyn am gael eu diweddaru wrth i'r gwaith hwn fynd rhagddo.

O ganlyniad i ddatganoli pwerau yn Neddf Cymru 2017, mae'r Comisiwn Etholiadol wedi cysylltu â'r Llywydd a Llywodraeth Cymru i gynnig bod y Cynulliad yn deddfu i wneud y Comisiwn Etholiadol yn atebol i'r Cynulliad a chael ei ariannu gan Gomisiwn y Cynulliad, mewn perthynas ag etholiadau datganoledig yng Nghymru (etholiadau llywodraeth leol ac etholiadau'r Cynulliad). Trafododd y Comisiynwyr rai o'r materion cymhleth ynghylch sut a phryd y gellid gwneud newidiadau deddfwriaethol. Teimlai'r Comisiynwyr fod gwerth yn y Comisiwn Etholiadol yn bod yn atebol i'r Cynulliad am ei waith yng Nghymru. Cytunwyd i gael barn ar yr egwyddor gan eu grwpiau ar y cynnig hwn gan y Comisiwn Etholiadol, i ddatblygu newidiadau yn y Bil diwygio, a gefnogir gan Lywodraeth Cymru.

Rhoddodd y Llywydd ddiweddariad ar lafar ar yr adborth a gafodd ar ddisgrifwyr i'r Aelodau a'r sefydliad yn y dyfodol, a'r cynigion y mae'n bwriadu eu gwneud o ganlyniad i hyn.

Trafododd y Comisiynwyr yr opsiynau a chytunodd fod angen gwneud penderfyniad er mwyn cyflwyno'r Bil. Cytunodd y Comisiwn i'r Llywydd benderfynu hyn, fel yr Aelod Cyfrifol, a dywedodd y Llywydd ei bod yn bwriadu bwrw ymlaen â'r newid enw yr ymddengys ei fod yn adlewyrchu barn y mwyafrif o grwpiau'r Cynulliad ar hyn o bryd. Cadarnhawyd pe bai opsiynau eraill yn dod i'r amlwg wedyn, y gellid ystyried y rhain yng Nghyfnod 2.  Felly, y cynllun yw y dylai'r newid enw a gyflwynir yn y Bil fod yn enw uniaith "Senedd"; ac y cyfeirir at Aelodau fel "Aelodau'r Senedd (AS)/Members of the Senedd (MS)" ac yn unigol fel "Aelod o'r Senedd"/Member of the Senedd". Teitl byr cysylltiedig y Bil fyddai "Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru)". Byddai'r Comisiwn yn cael ei alw'n "Comisiwn y Senedd".

Ystyriodd y Comisiynwyr y wybodaeth ddiweddaraf am y gwaith ar raglen ddiwygio'r Cynulliad a chrynodeb o ganfyddiadau'r ymgynghoriad yn dilyn yr ymgynghoriad cyhoeddus, a gynhaliwyd rhwng 12 Chwefror a 6 Ebrill.

Ystyriodd y Comisiwn ganfyddiadau'r ymgynghoriad a gwnaeth nifer o benderfyniadau wrth baratoi ar gyfer gwneud cynigion deddfwriaethol, neu lunio eu dull o wneud y cynigion hynny.  Cytunodd:

·         mewn egwyddor, i gydweithio â Llywodraeth Cymru drwy Femorandwm Cyd-ddealltwriaeth ynghylch cynigion i newid rhyddfraint y Cynulliad.

·         i gynnig deddfwriaeth ar y rhyddfraint a'r newid enw ar gyfer ei weithredu cyn etholiad 2021. Gallai ail Fil ar y system etholiadol a'r maint ddilyn os yw consensws trawsbleidiol ar y materion hynny yn dod i'r amlwg;

·         gostwng yr oedran pleidleisio isaf ar gyfer etholiadau'r Cynulliad i 16; ac

·         eithrio rhai materion polisi o gwmpas gwaith diwygio'r Cynulliad: pleidlais carcharorion, hawliau pleidleisio i drigolion cyfreithlon Cymru waeth beth yw eu cenedligrwydd neu eu dinasyddiaeth, a rhannu swyddi i'r Aelodau.

Gofynnodd y Llywydd i'r Comisiynwyr gymryd dau fater penodol i'w trafod gyda'u grwpiau a rhoi adborth cyn diwedd y tymor. Y rhain oedd:

•        y disgrifydd ar gyfer Aelodau ar ôl newid yr enw; a'r

•        mater o anghymwyso mewn perthynas ag aelodaeth o Dŷ'r Arglwyddi. Cafodd hyn ei argymell gan Bwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol y Pedwerydd Cynulliad a'i gymeradwyo gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol presennol.

Cytunodd y Comisiynwyr y byddai'r Llywydd yn gwneud datganiad ysgrifenedig yn cyfleu penawdau'r ymgynghoriad, a'r penderfyniadau a wnaeth am ei strategaeth ddeddfwriaethol, ynghyd â chwmpas eang y Bil cyntaf ar ddiwygio etholiadol, cyn diwedd y tymor. Cytunwyd y bydd crynodeb o brif ganfyddiadau'r ymgynghoriad yn cael ei gyhoeddi o fewn ychydig wythnosau, gydag adroddiad llawn ar yr ymgynghoriad yn cael ei gyhoeddi yn yr hydref.

Rhoddodd Adrian Crompton amlinelliad o'r papur sy'n cael ei gyflwyno i gyfarfod y Comisiwn ar 22 Ionawr, er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Bwrdd am waith y rhaglen Diwygio Etholiadol y Cynulliad a'r penderfyniadau i'w gwneud ar y cwmpas olaf a'r dull ymgynghoriad cyhoeddus ar argymhellion y Panel Arbenigol, a materion eraill ynghylch diwygio deddfwriaeth. Byddai'r Comisiynwyr yn ystyried yn eu cyfarfod ym mis Gorffennaf p'un ai i gyflwyno Bil Diwygio'r Cynulliad a chwmpas cyffredinol unrhyw ddeddfwriaeth.

Trafododd y Bwrdd yr amserlen ar gyfer y gwaith ymgynghori a pharatoi sy'n cael ei wneud. Roedd swyddogion yn edrych ar yr adnoddau ehangach fyddai eu hangen er mwyn helpu i gyflawni Bil diwygio, er, heblaw am hynny, nid oedd hi'n bosibl rhagweld beth fyddai'r penderfyniadau polisi a'r effaith ar adnoddau yn sgil hynny.

Roedd y Llywydd yn cael trafodaethau gyda phleidiau gwleidyddol a'r Pwyllgor Busnes ynghylch y dull a'r amseriad ar gyfer ceisio mandad penodol gan y Cynulliad ar gyfer gwaith diwygio'r Cynulliad. 

CAMAU I’W CYMRYD:

·                Argymhellodd y Bwrdd egluro'r effaith ar adnoddau lle y bo'n hysbys, ac amlygu'r goblygiadau ynghylch amserlen y cyfnod ymgynghori.

·                Sulafa Thomas i ychwanegu gofyniad am oblygiadau adnoddau i'w cynnwys yn nhempled papur y Comisiwn a'i ail-ddosbarthu gyda'r canllawiau ar baratoi papur.

Oral item

Rhoddodd Adrian Crompton y wybodaeth ddiweddaraf am y cynlluniau deddfwriaethol ar gyfer diwygio'r Cynulliad, gan gynnwys nifer o newidiadau posibl i drefniadau mewnol y sefydliad yn ogystal â chyflwyno argymhellion y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad. Gofynnwyd i'r Panel gynghori'r Comisiwn ar nifer yr Aelodau sydd eu hangen ar y Cynulliad, y system etholiadol a'r oedran pleidleisio isaf a byddai'n cyflwyno'i adroddiad maes o law.

Hefyd, byddai Adrian yn rhoi cyflwyniad i'r Comisiynwyr yn ddiweddarach yn yr wythnos, cyn eu cyfarfod ar 6 Tachwedd pan fyddent yn trafod ac yn rhoi arweiniad ar sut i fwrw ymlaen â'r gwaith. Roedd y Comisiwn yn arwain rhaglen ddiwygio'r Cynulliad i archwilio sut y gellid defnyddio'r pwerau hyn.

Yn y cyfarfod blaenorol, wedi ystyried canlyniadau’r ymgynghoriad cyhoeddus ar enw y Cynulliad, cytunodd y Comisiynwyr y byddent yn dychwelyd at fater rhaglen ddiwygio’r Cynulliad, a’r cynigion deddfwriaethol y gallai’r Comisiwn ddymuno eu dilyn yn ystod y tymor Cynulliad hwn o ganlyniad i bwerau newydd a ddatganolir o dan Ddeddf Gymru 2017.

Cytunodd y Comisiynwyr y byddent yn trafod cwmpas llawn y rhaglen ddiwygio bosibl a’r cynigion deddfwriaethol y maent yn bwriadu eu cyflwyno ar ôl i adroddiad y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Trefniadau Etholiadol y Cynulliad ddod i law yn hydref 2017. Gallai’r trafodaethau hyn gwmpasu pecyn ehangach o ran diwygio trefniadau gweithredol megis y rheolau anghymwyso, trefniadau etholiadol a’r system bwyllgora.

Cytunodd y Comisiynwyr i gynnig deddfwriaeth i newid enw’r Cynulliad yn Senedd Cymru/Welsh Parliament cyn diwedd y Cynulliad hwn. Bydd yr Aelodau yn cael eu galw’n Aelodau o Senedd Cymru/Welsh Parliament Members. Wrth arwain y gwaith hwn ar ran y sefydliad, bydd y Comisiwn yn ceisio sicrhau’r consensws gwleidyddol mwyaf ar draws y pleidiau i gyd.

Yn y cyfamser, bydd y Cynulliad yn parhau i gael ei alw yn swyddogol wrth ei enw statudol presennol, sef Cynulliad Cenedlaethol Cymru, er mwyn osgoi dryswch ac i leihau costau ac anghyfleustra.

Bydd y Comisiwn yn cynllunio’r newid er mwyn sicrhau bod y gost cyn lleied ag y bo modd, gan newid enw’r Cynulliad yn unig a pheidio â chynnal unrhyw ailfrandio cyffredinol na newid y logo.

Cytunodd y Comisiynwyr i gyhoeddi crynodeb o ganfyddiadau’r ymgynghoriad, ynghyd â datganiad ysgrifenedig ffurfiol i’r Cynulliad gan y Llywydd yn egluro’r penderfyniad a wnaed a sut y mae’r Comisiwn yn bwriadu symud ymlaen.

Rhoddwyd gwybodaeth i'r Comisiynwyr am ganlyniadau eu hymgynghoriad ar newid enw'r Cynulliad. Trafodwyd nifer o opsiynau ar gyfer y camau nesaf gan gynnwys materion ymarferol ac ariannol cysylltiedig a materion yn ymwneud ag enw da.

Cytunodd y Comisiynwyr i ddychwelyd at y mater yn eu cyfarfod nesaf, ar ôl rhoi ystyriaeth bellach i'r berthynas â chwmpas y cynigion deddfwriaethol y gallai'r Comisiwn ddymuno ei dilyn yn ystod tymor y Cynulliad hwn o ganlyniad i ddatganoli pwerau newydd o dan Ddeddf Cymru 2017 .

Yn dilyn trafodaeth yng nghyfarfod diwethaf y Comisiwn, roedd y Comisiynwyr yn fodlon bod gwaith i sefydlu Panel Arbenigol ar ddiwygio trefniadau etholiadol yn mynd rhagddo.

Gan barhau â'u gwaith i fynd i'r afael â chapasiti'r Cynulliad, rhoddwyd y wybodaeth ddiweddaraf i'r Comisiwn ynglŷn â'r camau a gymerwyd i benodi aelodau'r Panel Arbenigol ar Ddiwygio Trefniadau Etholiadol y Cynulliad.

Bydd y Panel yn gweithredu'n annibynnol, a'i rôl fydd gwneud argymhellion i Gomisiwn y Cynulliad erbyn hydref 2017 ynglŷn â nifer yr Aelodau y mae eu hangen ar y Cynulliad, y system etholiadol fwyaf addas, a'r oedran pleidleisio isaf ar gyfer etholiadau'r Cynulliad.

Er y bydd y Panel yn gweithredu'n annibynnol, ni all weithio'n llwyr ar wahân i wirioneddau'r sefyllfa wleidyddol. Bydd y Llywydd hefyd yn sefydlu, ac yn cadeirio, Grŵp Cyfeirio Gwleidyddol a fydd yn cyflawni rôl ymgynghorol er mwyn cynorthwyo'r Panel i sicrhau bod argymhellion ymarferol yn deillio o'i waith.

Cytunodd y Comisiynwyr y dylai'r Llywydd fwrw ymlaen â'r cyhoeddiadau.

Yn dilyn trafodaeth yng nghyfarfod diwethaf y Comisiwn, roedd y Comisiynwyr yn fodlon bod gwaith i sefydlu Panel Arbenigol ar ddiwygio etholiadol yn symud yn ei flaen.  Roeddent yn cefnogi'r dull o benodi Cadeirydd â lefel addas o hygrededd academaidd (yr Athro Laura McAllister), a cheisio panel o unigolion amrywiol â phrofiad priodol.

Cafodd y Comisiynwyr eu briffio ynghylch gwaith y Comisiwn yn y Cynulliad diwethaf o ran y cyfyngiadau ar gapasiti'r sefydliad a'r casgliadau y daethpwyd iddynt. Hefyd, fe'u hysbyswyd am y sefyllfa bresennol ac am hyd a lled y pwerau sy'n cael eu datganoli o dan Fil Cymru sydd ar hyn o bryd yn cael ei drafod yn San Steffan.

Cytunodd y Comisiynwyr y dylai'r Llywydd drafod y materion hyn ymhellach o ran ceisio eu symud ymlaen.